Disintermediation versus de persoonlijke bibliotheek

In twee blogposts heeft collega Jo Han Khouw uitgebreid het fenomeen disintermediation beschreven vanuit de context van de Amazoogle bibliotheek. Eén artikel ging vooral over de rol van federated search en discovery oplossingen terwijl de recente blogpost in ging op de rol van de informatie-intermediairs.

Hoewel ik mezelf zeker kan vinden in beide blogposts, mis ik toch een ontwikkeling die ik veel meer koppel aan het fenomeen disintermediation en dat is dat onze klanten en gebruikers steeds meer (in staat zijn) hun eigen persoonlijke bibliotheek (op te) bouwen. Natuurlijk niet alleen de zeer goed gevulde boekenkast thuis maar vooral de eigen digitale persoonlijke bibliotheek.

De grootste verandering mijns inziens voor bibliotheken is hoe de toegankelijkheid tot informatie is geëvolueerd. In de jaren 80 en 90 had ik zelf alleen maar toegang tot informatie via een bibliotheek in de buurt en deze deed, zeer klantvriendelijk, haar uiterste best om me daarin van dienst te zijn. De verregaande digitalisering van informatie heeft in de jaren erna weliswaar grote impact gehad op bibliotheken maar werd en wordt vooral in het perspectief geplaatst van hoe men zelf de collectie aanbiedt. Databanken, repositories, federated search en nu discovery tools zijn leidend in de aanpak van bibliotheken. Sturen op het verhogen van het gebruiksgemak richting de Amazoogle bibliotheek en op maat opties zijn nodige en essentiele ontwikkelingen geworden.

Maar informatieleveranciers zijn zelf een andere kant nu aan het opgaan. Google Books, Google Scholar, Open Access publicaties, Open Courseware, video/beeld/tekst met Creative Commons licenties enz. Allemaal gratis bronnen waar eindgebruikers zelf toegang (thuis) tot hebben, ook al is het zeker zo dat ze hun weg er lang nog niet altijd in kunnen/willen vinden en de informatievaardighedentrainingen/mediawijsheid trajecten zijn hier dan ook mede op toegespitst.

Ik denk alleen dat ze nog niet ver genoeg gaan.

Nu met de opkomst van persoonlijke mobiele apparaten, zoals de iPad en het hele scala aan Android tablets wat volgend jaar over ons uitgestort gaat worden, krijgt ook de persoonlijke digitale bibliotheek een compleet nieuwe impuls. Leveranciers van betaalde content, traditioneel ook de aanleverende partij voor de bibliotheekcollecties, zien hun kans schoon met de meer gesloten distributiemodellen waarin ze hun informatiediensten rechtstreeks kunnen aanbieden aan de eindgebruikers, inclusief de kosten daar gelijk neer te leggen. Kranten, tijdschriften en ebooks worden via deze gesloten systemen persoonlijk aangeboden op persoonlijke mobiele apparaten en de reden & noodzaak om hiervoor nog naar een bibliotheek te gaan zal minder en minder worden. Natuurlijk, de bibliotheek heeft een veel breder aanbod dan wat nu direct toegankelijk is voor eindgebruikers en zal ook een plek houden voor hen die niet kunnen en willen betalen, maar dat brede aanbod zal ook lastiger te handhaven worden. Waarom zou straks een databank leverancier, of een toeleverancier van ebooks, nog een licentie voor een bibliotheek willen afsluiten als deze dat veel efficienter en winstgevender rechtstreeks kan afzetten bij de doelgroep? Er zijn al diverse voorbeelden waarin educatieve uitgevers hun aanbod specifiek voor opleidingen en studenten inrichten in het hoger onderwijs en waar de bibliotheek, vanuit de rol van collectie aanbod, geen rol in speelt.

Een trend die zich voort gaat zetten.

Bibliotheken, en informatie intermediairs, zouden zich ook moeten gaan richten op het faciliteren van die persoonlijke bibliotheek. De klant die met een iPad naar binnen loopt heeft nog steeds dezelfde informatievraag als voorheen, maar het hoeft niet perse met het eigen aanbod opgelost te worden. There’s an app for that, zou Apple zeggen en ik zie geen reden waarom de bibliotheek hier niet in mee kan denken. Help die klant met het opbouwen van zijn of haar persoonlijke bibliotheek, verwijs zeker nog naar bronnen die in je eigen collectie staat maar kijk ook naar open access bronnen en content die vooral ook direct, en op maat, wordt aangeboden door leveranciers naar die eindgebruiker waar je zelf als bibliotheek niet eens toegang tot hebt.

Dan pas ben je echt een informatie intermediar.

@Foto via blog.shelfari