Gezocht: docenten die echt open digitaal leermateriaal gebruiken

“Helft gebruikt digitaal leermateriaal door docenten is open” was de kop van menig nieuwsartikel vorige week naar aanleiding van de onderzoeksrapportage van het Wikiwijs-onderzoek 2012 onder 1.568 docenten uit het po, vo, mbo, ho en wo. Ik las het eerst bij de Open Universiteit, toen bij e-learning.nl en daarna nog een keer op de site van Informatie Professional.

Ik las dat drie keer omdat die constatering nogal afwijkt van mijn eigen ervaringen. Ik werd er overigens niet heel veel wijzer van om het drie keer na te lezen want alle stukjes bevatten ongeveer dezelfde citaten uit de (samenvatting van de) onderzoeksrapportage zelf (PDF). Met meer dan 150 pagina’s is dat ook niet iets dat je snel even doorleest maar goed, ik poogde wat meer te vinden over de precieze definitie van open leermaterialen. Na jaren over auteursrechten en leermiddelen gesproken te hebben met docenten in het hoger onderwijs kan ik mij namelijk niet aan de indruk onttrekken dat hun definitie van open leermaterialen enigszins afwijkt van de mijne.

Op pagina 6 van het rapport is al meteen (netjes) te vinden:

Docenten gebruiken ongeveer net zoveel open als gesloten digitale leermaterialen (resp. 52% en 48%). Met open leermateriaal wordt digitaal materiaal bedoeld dat online vrij beschikbaar is voor (her)gebruik. Het kopiëren, bewerken en verspreiden van deze materialen is onder bepaalde voorwaarden toegestaan. Er zijn geen restricties aan de vorm van deze leermaterialen. Bij gesloten leermateriaal is dit niet mogelijk, bijvoorbeeld omdat het auteursrecht dat verbiedt, of omdat het materiaal door zijn vorm (bijvoorbeeld een digitaal boek) niet door een ander kan worden aangepast.

Dat is wel iets uitgebreider samengevat dan wat er aan al die docenten daadwerkelijk gevraagd is. In de bijlagen vind je die namelijk ook terug en daar staat redelijk summier: OPEN materialen kun je gratis gebruiken, zijn vrij te bewerken en te verspreiden. GESLOTEN materialen zijn doorgaans niet gratis en worden vaak bij een methode geleverd.

En nu wil ik niet heel flauw doen maar de gemiddelde docent die *ik* ken -en ja, ik scheer nu wel alles over 1 kam- lijkt onder open leermateriaal te verstaan wat hij of zij gratis ergens kan vinden. Dat sluit ook wat nauwer aan bij de feitelijke vraagstelling dan de nuance die in de samenvatting bij de conclusies wordt aangebracht. Als je dan ook nog bedenkt dat de meerderheid van hbo docenten Nederlandstalig leermateriaal gebruikt/maakt en dat Wikiwijs juist voor hbo docenten nog geen enorm grote collectie heeft (hbo kwam redelijk laat als sector erbij in Wikiwijs), dan durf ik toch wel enige kanttekeningen te plaatsen bij de conclusies.

Zo vind je o.a. ook nog terug dat:  (pagina 27) In het [..] het hoger onderwijs wordt juist meer gebruik gemaakt van open digitale leermaterialen (hbo/wo:65%) en (pagina 28) Het meest gebruikte digitale materiaal bestaat uit audio- of videofragmenten. Ook blijkt de populatie voor het ho uit 177 personen (=12%) te bestaan.

Dus wat zegt dit onderzoek nou precies? Zou meer dan de helft van docenten in het hoger onderwijs “echt” open digitaal leermateriaal gebruiken? Conform de definitie die ook in de samenvatting te vinden is? Of is het aannemelijk dat docenten bij deze vraag simpelweg alles hebben meegenomen wat ze op internet (YouTube, Uitzending Gemist, Academia) gratis gevonden en gebruikt hebben? Het wil er bij mij in ieder geval niet in dat de meerderheid van docenten, of zelfs van die 177 respondenten, correct onderscheid maakt tussen open en gesloten leermateriaal. Maar wie weet zit ik er gewoon naast?

Laat ik zelf dan de vraag stellen: ben je (of ken je) een docent in het hoger onderwijs die open digitaal leermateriaal gebruikt voor je lessen? En dan met de definitie dat met open leermateriaal digitaal materiaal wordt bedoeld dat online vrij beschikbaar is voor (her)gebruik. Het kopiëren, bewerken en verspreiden van deze materialen is onder bepaalde voorwaarden toegestaan. Bij gesloten leermateriaal is dit niet mogelijk, bijvoorbeeld omdat het auteursrecht dat verbiedt, of omdat het materiaal door zijn vorm (bijvoorbeeld een digitaal boek) niet door een ander kan worden aangepast.

Voel je vrij om met een comment je ervaring of mening te geven. Ik ben oprecht benieuwd.

@foto freshelectrons via photo pin cc

#