Over doorverkopen van ebooks met watermerk en het doorgeven van klantgegevens aan BREIN

Dat velen al hun persoonsgegevens zonder nadenken delen met partijen als Google, Facebook of Netflix is één ding. De actie van CB en de uitgevers om ebookwinkels te verplichten klant- en transactiegegevens te registreren en – bij geconstateerde inbreuken indien ebooks met watermerk op torrentsites opduiken – deze door te geven aan BREIN viel toch een stuk minder in goede aarde. Niemand vond het een fijn idee dat je gekochte ebooks voorzien worden van een watermerk waardoor (jaren) later BREIN aan je deur kan kloppen om verhaal te halen over een ebook die (niet door jezelf natuurlijk) op de Pirate Bay geplaatst is.

Het leidde zelfs tot zoveel ophef dat er kamervragen gesteld werden aan de Minister van Veiligheid en Justitie. Mogen ebookwinkels dit – opgelegd door CB en BREIN – wel doen volgens de Wet bescherming persoonsgegevens? En hoe zit het met de mogelijkheid om ebooks door te verkopen, helemaal als dat een legale wijze van ‘verder verspreiden’ zou blijken te zijn? Dan wil je natuurlijk niet als eerste koper permanent geregistreerd blijven staan.

Mag het binnen de Wbp?
Begin deze week antwoordde de staatssecretaris (Teeven) van Veiligheid en Justitie namens de Minister. Op de vraag of ebookwinkels onder de huidige wet- en regelgeving klant- en transactiegegevens mogen registreren houdt de staatssecretaris het bij een neutraal (en nogal lauw) antwoord “dat zij bepaalde persoonsgegevens ter beschikking [mogen] stellen aan derden mits wordt voldaan aan de voorwaarden die aan deze gegevensverwerking worden gesteld in de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp)“. Die gegevens mogen verwerkt worden op basis van de ‘ondubbelzinnige toestemming’ zoals die in artikel 8a van de Wbp genoemd wordt.

Tja, daar wordt dus op de vraag of de registratie van klantgegevens bij verkoop van ebooks met watermerk is toegestaan onder de Wbp door de staatssecretaris geantwoord dat het toegestaan is mits men zich aan de voorwaarden in de Wbp houdt. Heel veel wijzer word je er niet van maar het ontkracht tenminste wel het argument dat Tim Kuik zelf als reactie achterliet in augustus. Klantgegevens moeten specifiek voor het doel van registratie van aankoopgegevens van ebooks worden vastgelegd en klanten zullen daar – hoogstwaarschijnlijk tijdens de transactie zelf- expliciet toestemming voor moeten geven. Een benadeelde partij of BREIN kan niet zo maar afgifte van persoonsgegevens verkrijgen als die niet voor dat doel zijn opgeslagen. Dus geen snuffelen door klant- en transactiegegevens van die klanten die geen toestemming gegeven hebben.

In het antwoord op de vierde vraag over eventuele tekortkomingen in de overeenkomst tussen ebookwinkels en CB doet de staatssecretaris echter nog een uitspraak t.a.v. het wel of niet geven van toestemming door een koper:

In casu lijkt daarvoor doorslaggevend of een klant ondubbelzinnig en uit vrije wil ingestemd heeft met de gegevensverwerking met het oog op handhaving van de op e-boeken rustende intellectuele eigendomsrechten. Bij deze beoordeling zal – mede gelet op een vrije toegang tot informatie en cultuur – een rol spelen of een klant ook langs andere weg kennis kan nemen van het boek.

Daar wordt dus dermate aan de vrije toegang tot informatie en cultuur gehecht dat het niet geven van toestemming niet mag betekenen dat een koper geen exemplaar van dat (digitale) boek kan kopen.  En dat is een hele interessante uitspraak met mogelijk nog interessantere consequenties. Of je wordt gedwongen een papieren exemplaar te kopen of er is sprake van afgedwongen toestemming omdat het de enige manier kan zijn om aan dat ebook te komen. Indien er daadwerkelijk sprake is van gedwongen toestemming mogen de gegevens niet doorgegeven worden aan BREIN.

Doorverkopen van ebooks
Op de vraag of het in Nederland toegestaan is dat de oorspronkelijke koper van een ebook dit doorverkoopt, komt geen eenduidig antwoord. Het doorverkopen van een fysiek exemplaar vormt geen inbreuk op het auteursrecht omdat die rechten na de eerste verkoop uitgeput zijn – wat kennelijk de communautaire uitputtingsleer heet – maar die geldt niet voor online diensten.

Of het doorverkopen van een e-boek indachtig de uitputtingsleer dan wel of juist niet door het distributierecht wordt bestreken, moet worden beantwoord tegen de achtergrond van artikel 4 en overweging 29 van de Auteursrechtrichtlijn.

De staatssecretaris verwijst naar het Hof van Justitie van de Europese Unie om uitspraak te doen of ebooks – al dan niet met watermerk – inderdaad doorverkocht mogen worden. Ook al refereert hij aan een eerder positieve uitspraak van het Hof over het doorverkopen van softwarelicenties (HvJEU 3 juli 2012, zaak C-128/11 (UsedSoft/ Oracle International), de vraag over doorverkopen van ebooks is (nu nog) niet aan het Hof voorgelegd. Het kan dus nog vele jaren duren voordat hier uitsluitsel over komt. Dat kun je echter ook interpreteren als dat tot die tijd niemand kan verbieden om ebooks door te verkopen.

En nu?
Hoe dit verder opgepakt wordt door CB, BREIN en vooral de ebookwinkels is nu afwachten. Ebookwinkels zullen in het bestelproces hoe dan ook de mogelijkheid, om ondubbelzinnige toestemming te geven, moeten opnemen als ze door willen/moeten zetten met dit voornemen. En ze zullen moeten gaan nadenken wat ze gaan doen als de koper die toestemming niet geeft. De koop annuleren? Of toch maar door laten gaan en de gegevens niet registreren/doorgeven? Omdat het de enige manier voor een koper is om aan dat ebook te komen en de ebookwinkel natuurlijk ook graag wat wil verdienen.

En hoe voorkom je dat het hele systeem daarmee als een kaartenhuis in elkaar stort? Hoe foolproof willen en kunnen ze het hele proces maken? Hoe voorkom je bijvoorbeeld het gebruik van valse namen in combinatie met anonieme vormen van betaling zoals cadeaubonnen? Is het een kwestie van tijd voor dat watermerk verwijderd of onbruikbaar gemaakt kan worden? En wordt het sowieso niet onbruikbaar als mensen hun ebooks (mogen) doorverkopen?

Maar misschien is de beste vraag wel welk probleem nu precies opgelost wordt met deze oplossing. Bevorderlijk voor de verkoop en populariteit van ebooks (met watermerk) zal het in ieder geval niet zijn.

#