Over het downloadverbod, de thuiskopieheffing en illegaal downloaden

Ik kon het er onmogelijk *niet* over hebben. Het Europese Hof van Justitie oordeelde (PDF) vanochtend dat in het bedrag van de thuiskopieheffing – die is verschuldigd voor het vervaardigen van kopieën voor privégebruik van een beschermd werk – geen rekening gehouden mag worden met ongeoorloofde reproducties. En bam. Daarmee kan iedereen die ik de afgelopen jaren gecorrigeerd heb weer de term ‘illegaal downloaden’ gaan bezigen. Nederland heeft sinds vandaag een downloadverbod.

Een stelsel van vergoedingen voor het kopiëren voor privégebruik dat voor de berekening van de billijke compensatie die aan de ontvangers ervan is verschuldigd, geen onderscheid maakt naargelang de bron van waaruit een reproductie voor privégebruik wordt vervaardigd geoorloofd of ongeoorloofd is, eerbiedigt niet dit rechtvaardige evenwicht [tussen de rechten en belangen van de auteur (de ontvangers van de billijke compensatie), en de rechten en belangen van de gebruikers van beschermd materiaal.] (bron)

Hoezo thuiskopieheffing?

De thuiskopieheffing, die in Nederland wordt geïnd door een collectieve beheersorganisatie Stichting de Thuiskopie, is de hierboven genoemde billijke compensatie die betaald moet worden aan auteursrechthebbenden. Het auteursrecht geeft de maker van een werk het exclusieve recht om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de wet gesteld (artikel 1 Auteurswet).

Eén van die beperkingen op het auteursrecht van de maker is de mogelijkheid van consumenten om voor eigen gebruik een thuiskopie te maken van een auteursrechtelijk beschermd werk zonder toestemming van de rechthebbende(n). In de Europese auteursrechtrichtlijn is voorzien dat lidstaten deze mogelijkheid mogen opnemen in hun eigen auteurswetten mits er ook een bijbehorend systeem is voor het compenseren van die rechthebbenden die benadeeld worden doordat consumenten voor eigen gebruik kopieën mogen maken.

Artikel 16c van onze Auteurswet beschrijft de uitzondering die hier van toepassing is. Om het correct te zeggen omvat dit artikel de mogelijkheden voor het maken van een privé-kopie op dragers die bestemd zijn om een werk ten gehore te brengen, te vertonen of weer te geven, zoals het zo fraai in lid 1. gemeld wordt.

Als inbreuk op het auteursrecht op een werk van letterkunde, wetenschap of kunst wordt niet beschouwd het reproduceren van het werk of een gedeelte ervan op een voorwerp dat bestemd is om een werk ten gehore te brengen, te vertonen of weer te geven, mits het reproduceren geschiedt zonder direct of indirect commercieel oogmerk en uitsluitend dient tot eigen oefening, studie of gebruik van de natuurlijke persoon die de reproductie vervaardigt.

De interpretatie van artikel 16c vormde de wettelijke basis voor het gegeven dat het in Nederland niet verboden was is om muziek, films en ebooks te downloaden van het internet. Ook materiaal dat zonder toestemming van de rechthebbenden op internet is gezet mocht namelijk gebruikt worden ‘tot eigen oefening, studie of gebruik van de natuurlijke persoon die de reproductie vervaardigt’.

Die benodigde billijke compensatie komt aan de orde in het tweede lid van dat artikel:

Voor het reproduceren, bedoeld in het eerste lid, is ten behoeve van de maker of diens rechtverkrijgenden een billijke vergoeding verschuldigd. De verplichting tot betaling van de vergoeding rust op de fabrikant of de importeur van de voorwerpen, bedoeld in het eerste lid.

En dat is dus de thuiskopieheffing die tot nu toe betaald werd op beschrijfbare cd’s, dvd’s maar ook op tablets, computers, smartphones en alles waar je maar digitale kopieën op zou kunnen opslaan. Ongeacht of die kopie gemaakt werd van een legaal werk of een werk uit illegale bron.

Wie betaalt die baalt

Per 1 januari 2013 werd – nadat het al bijna eerder tot een downloadverbod kwam – een uitgebreide thuiskopieheffing ingevoerd. Die was nog steeds verre van ideaal. Stichting de Thuiskopie vond de regeling nog steeds te karig en wilde hogere heffingen. Leveranciers van media en consumentenelektronica zagen het echter als ongewenste kosten die hun concurrentiepositie verzwakte t.o.v. de landen om ons heen. En de consumenten zelf kregen natuurlijk uiteindelijk de rekening gepresenteerd, ongeacht of ze wel of niet downloaden uit illegale bron. Het was reden voor diverse leveranciers van die media en consumentenelektronica om gezamenlijk een juridische procedure te starten tegen Stichting de Thuiskopie en Stichting Onderhandelingen Thuiskopievergoeding. Met als inzet de thuiskopieheffing verlaagd te krijgen door te beargumenteren dat die heffing onrechtvaardig was voor het kopiëren van werken uit illegale bron.

Van discussie over thuiskopieheffing naar downloadverbod

Vandaag kregen de leveranciers dus gelijk van het Europese Hof van Justitie. De thuiskopieheffing mag niet gebruikt worden om het downloaden van auteursrechtelijk beschermd materiaal uit illegale bron mogelijk te maken en daarmee voert het EU-Hof effectief met onmiddellijke ingang een downloadverbod in. Iets dat het kabinet vanmiddag ook bevestigde en waarvoor geen aanpassing van de wet nodig is omdat het altijd al ging om een interpretatie van het wetsartikel en niet de letterlijke tekst zelf.

Of de leveranciers hier overigens wat mee opschieten is nog maar de vraag. Staatssecretaris Teeven heeft nu weliswaar de Stichting Onderhandelingen Thuiskopievergoeding (SONT) opdracht gegeven met een advies te komen over de hoogte van de thuiskopieheffing na deze uitspraak van het EU-Hof maar Stichting de Thuiskopie heeft al laten weten dat de huidige thuiskopieheffing sowieso al gebaseerd was op de heffing in andere landen waar kopieën uit illegale bron niet meetellen. Waarmee de kans dat de thuiskopieheffing (veel) lager gaat uitvallen niet groot lijkt.

En wat betekent dit downloadverbod nu?

Het bijzondere van de uitspraak van het EU-Hof is dat het een best strenge uitspraak is. Want de argumenten om niet over te gaan tot een downloadverbod waren niet zo zeer juridisch overtuigend maar wel praktisch. In een brief (PDF) die in opdracht van de Consumentenbond aan het EU-Hof is verstuurd werd dan ook vooral ingegaan op de mogelijke – privacy – consequenties voor consumenten, de financiële gevolgen voor rechthebbenden als de thuiskopieheffing verlaagd zou worden en bovenal de problematiek om een downloadverbod überhaupt te kunnen handhaven.

Dat laatste negeert het EU-Hof expliciet in haar overwegingen. De omstandigheid dat er geen enkele technische voorziening bestaat om de vervaardiging van ongeoorloofde privékopieën te bestrijden, kan aan deze vaststelling geen afbreuk doen. Het levert een downloadverbod op dat nauwelijks of niet gehandhaafd kan worden maar dat wel in beginsel van miljoenen Nederlanders wetsovertreders maakt.

Dit gaat nog wel een vervolg krijgen

De kans is groot dat er min of meer een gedoogbeleid komt als het gaat om illegaal downloaden. Hoewel rechthebbenden in principe individuele overtreders kunnen aanklagen als ze muziek, films, ebooks of tv series downloaden zal de focus echt wel gericht blijven op het bestrijden van de sites die deze werken verspreiden. Stichting BREIN kondigde ook meteen aan dat hun pijlen daar op gericht blijven maar die stichting staat bij mij in elk geval niet bekend om hun bezorgdheid voor de rechten van consumenten. In hun eigen persbericht trekken ze, zoals gewoonlijk, meteen hun eigen conclusies en hopen ze op meer ruimte om alle mogelijke sites en diensten aan te kunnen pakken die ook maar een beetje geassocieerd kunnen worden met dergelijke illegale content. Daar mag je dan je eigen conclusies uit trekken.

Hoe dan ook, vanaf vandaag kun je dus wel illegaal downloaden en is dat meteen een auteursrechtinbreuk. Het gaan gouden tijden worden voor VPN-diensten denk ik.