Recht op informatie: Uitgeputte tweedehands ebooks

Op Vakblog schreef ik al diverse keren over de juridische procedures waar Tom Kabinet sinds de start van het bedrijf mee te maken kreeg. Naar aanleiding van een interview met Marc Jellema van Tom Kabinet in het vakblad IP, beschreef ik in de Recht op informatie column hoe het nou zit met de auteursrechtelijke aspecten van het doorverkopen van tweedehands ebooks. Mag je je gekochte ebooks nou wel of niet doorverkopen zoals je dat ook met papieren boeken mag?

Het uitgangspunt van Tom Kabinet was eenvoudig: ebooks zijn goedkoper als je ze  doorverkoopt. Als verkoper verdien je iets terug van de aankoopkosten en als koper van tweedehands ebooks betaal je niet het volle pond. Het was juridisch echter niet vanzelfsprekend dat ebooks op deze manier verhandeld mogen worden.

Het opnieuw verkopen van auteursrechtelijk beschermde werken wordt normaliter gezien als een nieuwe openbaarmaking en is daarmee een inbreuk op de auteursrechten. Voor exemplaren van fysieke boeken (maar ook cd’s of dvd’s) is daar echter een uitzondering op gemaakt want in de Europese auteursrechtrichtlijn 2001/29/EG is sprake van een mogelijke ‘uitputting’ van het auteursrecht.

Dit is in de Nederlandse Auteurswet vervolgens opgenomen in artikel 12b: Indien een exemplaar van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst door of met toestemming van de maker of zijn rechtverkrijgende voor de eerste maal […] in het verkeer is gebracht door eigendomsoverdracht, dan vormt het anderszins in het verkeer brengen van dat exemplaar, met uitzondering van verhuur en uitlening, geen inbreuk op het auteursrecht.

Wat dit zegt is dat een auteursrechthebbende geen zeggenschap meer heeft over de verdere verspreiding van exemplaren van een werk. Verkochte exemplaren kunnen door consumenten doorverkocht, weggegeven of uitgeleend worden aan een ander zonder dat iemand daar bezwaar tegen kan maken. De uitzondering is als exemplaren op grote schaal verhuurd of uitgeleend worden – bijvoorbeeld boeken door een bibliotheek – want dan moeten er nog steeds afspraken met rechthebbenden gemaakt worden. Het auteursrecht op de inhoud van de boeken blijft onverminderd van kracht maar het distributierecht deel ervan, het recht om te bepalen hoe exemplaren van werken verspreid mogen worden, is uitgeput.

Aangezien de regels voor uitputting geschreven zijn voor stoffelijke exemplaren ging iedereen er van uit dat ze niet van toepassing waren op ebooks. Daar kwam in 2012 verandering in met het UsedSoft/Oracle arrest. In dit arrest ging het om het doorverkopen van gedownloade software en het Europese Hof van Justitie bepaalde dat het beginsel van uitputting van het distributierecht niet alleen geldt wanneer de auteursrechthebbende kopieën van de software op een drager (CD-ROM of DVD) op de markt brengt maar ook wanneer hij deze door middel van downloads via zijn website distribueert. Oftewel, dat de uitputting van het distributierecht ook geldt voor gedownloade software.

Tom Kabinet concludeerde hier uit dat als je gekochte/gedownloade software mag doorverkopen, je dat ook met gekochte/gedownloade ebooks mag doen. Hierbij moest er wel aan de randvoorwaarden voldaan worden die de rechter in het UsedSoft/Oracle arrest had opgenomen. Zo moest de software legitiem gekocht zijn en het gebruiksrecht ook daadwerkelijk overgedragen worden. Dat betekent dat als een ebook doorverkocht wordt, het om een legaal ebook moet gaan en dat het oorspronkelijke exemplaar verwijderd moet worden.

Tijdens de eerste juridische procedure, die door het Nederlands Uitgeversverbond tegen Tom Kabinet aangespannen werd in juni 2014, wees de rechter de argumenten van de uitgevers af dat het bij ebooks niet om uitputting zou kunnen gaan. In de uitspraak van de tweede juridische procedure in januari 2015 gaf de rechter Tom Kabinet wederom gelijk maar moest het bedrijf wel garanderen dat er geen illegale ebooks werden verhandeld. Dat bleek geen sinecure waardoor Tom Kabinet min of meer werd gedwongen over te stappen naar een andere werkwijze als leesclub.

Uiteindelijk zal het Europese Hof van Justitie uitspraak moeten doen over de vraag of het doorverkopen van ebooks definitief toegestaan is binnen de Europese wetgeving. Tot die tijd mag het zolang je kunt garanderen dat het om legaal aangeschafte ebooks gaat. En kan Tom Kabinet onder die voorwaarde verder gaan.

Deze Recht op informatie column is ook gepubliceerd in IP 7 (2015).
#