‘Nog maar 1 van de 50 verkochte ebooks heeft Adobe DRM’, meldde de infographic van het CB enkele maanden geleden. En dat zal ongetwijfeld kloppen want in Nederland zijn de uitgevers massaal overgestapt naar watermerk DRM, waarbij een code zowel zichtbaar als onzichtbaar in het ebook verwerkt wordt. Dit maakt het – potentieel – mogelijk dat een illegaal verspreid ebook getraceerd wordt terug naar de oorspronkelijke koper, hoewel het laatste woord hierover nog vast niet gezegd zal zijn als het om de privacy-aspecten gaat voor de kopers. De Amerikaanse uitgever Harper Collins kondigde gisteren zelfs aan een extra laag watermerk DRM aan hun ebooks te gaan toevoegen. Hiermee willen ze binnen hun eigen distributiekanalen gaan achterhalen via welke wederverkoper de Harper Collins ebooks te vroeg (of illegaal) op de markt worden gebracht.

Liever kwijt dan rijk

Nou ben ik tegen het gebruik van DRM aangezien ik het niet redelijk vind dat ik beperkt word in de mogelijkheden die ik heb met mijn gekochte ebooks. Ik wil een backup kunnen maken voor het geval de ebookwinkel (of de DRM leverancier!) ooit failliet gaat en mijn ebooks ontoegankelijk worden. Ik wil ze kunnen converteren naar een ander formaat mocht dat nodig zijn maar vind ook principieel dat ik de eigenaar ben van mijn eigen gekochte exemplaar. Dan is watermerk DRM nog steeds niet goed te praten maar ik moet toegeven dat ik er weinig last van heb. Ebooks met een watermerk kun je zonder problemen converteren en een backup ervan maken is kinderspel.

Met het vorige week geïntroduceerde LeesID proberen de ebookwinkels in Nederland ook nog eens het probleem van de versnippering te tackelen. Niet alleen heb je daarmee alle ebooks op één plek beschikbaar, het biedt wellicht ook nog een oplossing als een ebookwinkel er ooit niet meer zal zijn. Ik dacht toen nog dat er weinig kans was dat de buitenlandse ebookwinkels zouden aanhaken maar niks bleek minder waar toen Bol een samenwerking aankondigde met Kobo. Ook Kobo zal zich daarom aansluiten bij LeesID en, zoals in het persbericht te lezen valt, kun je in ieder geval straks je bij Bol gekochte ebooks op je bij Bol gekochte Kobo ereader gaan lezen.

Meer ebooks met Adobe DRM in je digitale boekenkast?

De LeesID koppeling is nog niet gerealiseerd maar ik neem aan dat het hetzelfde zal gaan werken als bij de overige deelnemers: de bij Bol (en de andere ebookwinkels) gekochte ebooks krijg je te zien in je Kobo library en andersom ook. Interessant voor Bol omdat kopers van ebooks meteen die ebooks kunnen lezen op een Kobo ereader maar ook omdat ze zo een nieuwe doelgroep kunnen aanboren van lezers van Engelstalige ebooks. Het is interessant voor Kobo omdat ze niet alleen nog meer ereaders kunnen gaan verkopen maar daarmee ook hun eigen ebookwinkel kunnen promoten. Deze is immers geïntegreerd in alle ereaders van Kobo.

De meerderheid van de Engelstalige ebooks in de Kobo ebookwinkel zijn echter niet voorzien van watermerk DRM maar van de ‘ouderwetse’ Adobe DRM. Tenminste, in mijn Kobo library is dat wel zo. En dus heb ik straks waarschijnlijk mijn LeesID boekenplank grotendeels gevuld staan met ebooks die voorzien zijn van Adobe DRM. Logisch natuurlijk want ze blijven op de servers van Kobo staan maar het voelt wel vreemd aan. Als ik, na het realiseren van die koppeling, bij Bol in mijn account kijk is vier op de vijf een titel met Adobe DRM. Niks geen 1 op de 50 voor mij.

Dan toch de DRM verwijderen? Mag dat wel?

Het is gelukkig zeer eenvoudig om de Adobe DRM weer te verwijderen van je ebooks. Het is ook je enige optie als je een backup wilt maken, je ebooks wilt uploaden naar je Google Play Books account of als je ze wilt doorverkopen – nu dat nog niet verboden is – aan een ander.

Los van de discussie of het doorverkopen van ebooks wel of niet toegestaan is, botsen hier verschillende artikelen in de Auteurswet met elkaar als het gaat om het mogen en kunnen kopiëren van een ebook. Zo staat er in artikel 16c van de Auteurswet de mogelijkheid beschreven, als uitzondering op het auteursrecht, om een thuiskopie te maken. Mits dat verkregen is uit een legale bron – en een door jezelf gekocht ebook is dat zeker – zou je dus een backup mogen maken van een ebook. Een kopie zou je ook mogen maken onder (o.a.) artikel 15i (voor mensen met een handicap), artikel 16 (ten behoeve van het onderwijs) en artikel 16n (verveelvoudigen voor conserveringsdoeleinden).

Echter, in de Auteurswet is ook een artikel 29a opgenomen dat specifiek gaat over het omzeilen van DRM. Of om precies te zijn, het omzeilen van doeltreffende technische voorzieningen:

1. Voor de toepassing van dit artikel wordt onder technische voorzieningen verstaan technologie, inrichtingen of onderdelen die in het kader van hun normale werking dienen voor het voorkomen of beperken van handelingen ten aanzien van werken, die door de maker of zijn rechtverkrijgenden niet zijn toegestaan. Technische voorzieningen worden geacht doeltreffend te zijn indien het gebruik van een beschermd werk door de maker of zijn rechtverkrijgenden wordt beheerst door middel van toegangscontrole of door toepassing van een beschermingsprocédé zoals encryptie, vervorming of andere transformatie van het werk of een kopieerbeveiliging die de beoogde bescherming bereikt.
2. Degene, die doeltreffende technische voorzieningen omzeilt en dat weet of redelijkerwijs behoort te weten, handelt onrechtmatig.

Lid 2 van het artikel laat er weinig onduidelijkheid over bestaan. DRM verwijderen van ebooks is onrechtmatig. In lid 4 echter wordt gesteld dat de minister een algemene maatregel van bestuur kan invoeren om rechthebbenden te verplichten de mogelijkheid te geven een kopie te maken voor o.a. gehandicapten, onderwijsdoeleinden, thuiskopiëren of conserveringsdoeleinden.

4. Bij algemene maatregel van bestuur kunnen regelen worden vastgesteld die de maker of zijn rechtverkrijgenden er toe verplichten aan de gebruiker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst voor doeleinden als omschreven in de artikelen 15i, 16, 16b, 16c, 16h, 16n, 17b en 22 van deze wet de nodige middelen te verschaffen om van deze beperkingen te profiteren, mits de gebruiker rechtmatig toegang tot het door de technische voorziening beschermde werk heeft. Het bepaalde in de voorgaande zin geldt niet ten aanzien van werken die onder contractuele voorwaarden aan gebruikers beschikbaar worden gesteld op een door hen individueel gekozen plaats en tijd.

Zo’n algemene maatregel van bestuur is er echter niet helaas en daarmee heb je dus voor een aantal doeleinden een wettelijke basis om een kopie te mogen maken van je gekochte ebooks maar weerhoudt artikel 29a je er van om ze te kunnen maken. Er is wel een grijs gebied ontstaan omdat je met Adobe DRM beveiliging tegenwoordig geen bijzondere inspanningen of tools nodig hebt om deze te doorbreken. De definitie van doeltreffend in het artikel slaat weliswaar niet op een perfecte, ongekraakte, beveiliging maar aan de andere kant moet de beveiliging wel de beoogde bescherming bereiken en dat is beargumenteerbaar nu niet (meer) het geval.

Je krijgt natuurlijk niemand achter je aan als je je eigen ebooks ontdoet van DRM (en ze niet verder verspreidt). Maar hoe bizar is het dat je onrechtmatig moet handelen, alleen omdat je een backup van je gekochte ebook wilt hebben of dat ebook op een ander merk ereader wilt lezen? Wie weet komt die algemene maatregel van bestuur er ooit nog.

@foto via Pixabay CC0

#