Niet alle ebooks worden (goed) geoptimaliseerd voor het lezen op een ereader. Dat kan betekenen dat je onverwachts de leesinstellingen, zoals voor marges, regelafstand en zelfs het wisselen van lettertypes niet kunt gebruiken. Wat kun je doen als je ineens geen marges in de tekst van een ebook blijkt te hebben? Nou, dan ga je er zelf maar aan sleutelen natuurlijk!

De ene EPUB is de andere niet

Ik zag een tweet van Esther voorbij komen die een ebook had gekocht en dat op haar ereader wilde gaan lezen. Hoewel het vergroten (en verkleinen) van de letters nog wel werkte, bleek de tekst strak tegen de randen van het scherm aan te zitten en kon de marge niet aangepast worden. En dat leest nogal vervelend.

Nou komt dit helaas vaker voor. Om het even kort door de bocht te formuleren zijn er twee soorten EPUB ebooks die je tegen kunt komen in de ebookwinkel of in abonnementsdiensten als Kobo Plus:

• EPUB bestanden die specifiek opgemaakt en geoptimaliseerd zijn voor het lezen op alle mogelijke apparaten en leesapps, waarbij geen vaste instellingen zijn meegeven aan de layout zodat de apparaten en leesapps volledig zelf kunnen bepalen hoe een ebook eruit ziet op het scherm. Deze bevatten dan ook meestal voornamelijk tekst en geen – of zo min mogelijk – foto’s;
• EPUB bestanden die deels of volledig opgemaakt zijn in een ‘fixed’ layout en waarbij bijvoorbeeld het lettertype, regelafstand en het weergeven van tabellen of foto’s vaststaat zonder dat een ereader of leesapp dit kan aanpassen.

Die laatste categorie ebooks levert daarmee vaak ook problemen op voor het lezen op een ereader omdat de vormgeving is bedoeld en getest met een leesapp voor op een (kleurenscherm van een) tablet of telefoon. Je ziet het vaak als er bijzondere typografie wordt gebruikt (uitspringende woorden in een ander/groter lettertype of het lijntjesschrift zoals in de boeken van Dagboek van een muts) of als een ebook foto’s of afbeeldingen bevat (zoals prentenboeken of biografieën).

Het vervelende is dat je als koper (of lener) van te voren niet kunt zien waar je precies mee te maken hebt bij een specifieke titel. En dat een vormgever ook instellingen kan vastzetten in een EPUB bestand waar dat eigenlijk helemaal niet logisch of nodig voor is.

Zoals dus in het door Esther gekochte ebook dat een ‘gewone’ roman is – Onder een hemel van sproeten van Alex Boogers – en waarvan je dus niet zou verwachten dat de tekst tegen de randen aan plakt en dat je dit niet kunt aanpassen.

Zelf de marges aanpassen

Wat je misschien niet weet is dat een EPUB bestand eigenlijk een kleine website is en bestaat uit een aantal html pagina’s die met behulp van een CSS stylesheet vormgegeven wordt. Net zoals de layout van tekst op een website, zoals dit blog, wordt bepaald door een CSS stylesheet is dat ook zo met een ebook.

In een EPUB bestand dat geoptimaliseerd is voor lezen op een ereader wordt simpelweg geen marge-instelling opgenomen in de CSS stylesheet maar als je deze niet kunt aanpassen in een ebook op je ereader, dan staat die marge dus wel vast gedefinieerd in de CSS.

Je kunt de instellingen voor marges op twee manieren verwijderen.

• Je opent het EPUB bestand in een ebookeditor (zoals Sigil) en je haalt het daar simpelweg uit de CSS. Als je daar toch aan het rondsnuffelen bent is het ook de plek om alle andere layout opties terug te vinden en dat is best leerzaam :)
• Je importeert het EPUB bestand in ebooksoftware Calibre en je voert een conversie uit van EPUB naar EPUB waarbij je in de conversie-opties aangeeft dat de marges verwijderd moeten worden.

Handmatig rommelen in de marge

Als je de EPUB in Sigil opent dan krijg je de interne, website-achtige, structuur van het ebook te zien. In de linkerkolom zie je, onder Text, de HTML pagina’s waar het boek uit bestaat terwijl onder Styles de CSS te vinden is. Die kan verschillende namen hebben (template.css, stylesheet.css – en soms uit meerdere bestanden bestaan – maar meestal is het er maar eentje.

In dit geval dubbelklik je op template.css om de inhoud ervan te bekijken.

Het kan er wat gecompliceerd uitzien maar voor de marges van de tekst ben je eigenlijk altijd op zoek naar eigenschappen van de paragrafen die standaard met de p-tag worden gedefinieerd. Oftewel, ga in de stylesheet op zoek naar de letter p en kijk welke instellingen eronder staan.

Je ziet ook vaak marges terug komen onder @page maar die kun je negeren. Dit zijn de instellingen die gebruikt worden bij het printen van het ebook en ik ga er van uit dat je dat niet van plan bent.

De boosdoener is echter snel gevonden want in het rijtje onder de p-tag vind je inderdaad een viertal marge-instellingen die allemaal op 0em zijn ingesteld. Totaal geen marge dus.

Het meest eenvoudige is om ze simpelweg allemaal te verwijderen uit de CSS en dan het bestand op te slaan. Kopieer het ebook vervolgens naar je ereader en je zult zien dat je nu wel de marges kunt aanpassen!

Marginale moeite met Calibre

Heb je geen zin om in een EPUB bestand te gaan rommelen en handmatig CSS te bewerken? Dan kun je het ook relatief eenvoudig met behulp van Calibre doen.

Voeg het EPUB bestand eerst toe aan de Calibre bibliotheek. Klik daarna op de knop ‘Boeken converteren‘ om het venster met de conversie-opties te krijgen.

Klik in de linkerkolom op ‘Uitstraling & gevoel‘ en vervolgens op het tabblad ‘Styling‘ om bepaalde instellingen uit de EPUB te filteren. In dit geval vink je dus ‘Marges‘ aan hoewel dit ook de plek is om het kunnen wisselen van lettertypes mogelijk te maken.

Klik daarna op OK en Calibre zal een nieuwe EPUB maken waar alle marge-instellingen uit verwijderd zijn zodat je zonder problemen, nadat je de nieuwe versie op je ereader hebt gezet, weer de marges kunt aanpassen.

Op zoek naar meer uitleg over het verwijderen van lettertypes zodat je die ook kunt aanpassen op je ereader? Lees dan deze blogpost.

#